Założenia teoretyczne

Terapia Gestalt (z niem. Gestalt – postać) – jest kierunkiem psychoterapii, którego podstawowe idee i metody opracowali Frederick Perls, Laura Perls i Paul Goodman w latach 40-tych ubiegłego stulecia. Wielki wkład w rozwój metodologii i teorii terapii Gestalt wnieśli również Isadore From, Erving i Miriam Polster, Joseph Zinker, John Enright, Serge Ginger i inni.

Podstawowymi zasadami terapii Gestalt są aktualność (praca w teraźniejszości), dążenie do poszerzania świadomości i rozwój zdolności do brania odpowiedzialności za własne życie. Celem terapii Gestalt jest uświadomienie sobie przez klienta tego, co robi, jak to robi, i w jaki sposób może to zmienić przy jednoczesnym przyjęciu siebie takim, jaki naprawdę jest.

Terapia Gestalt w aktualnej praktyce opiera się głównie o założenia filozoficznej fenomenologii, teorii pola, filozofii egzystencjonalnej oraz dialogu Bubera.

Podstawowe założenia terapii Gestalt

Fenomenologiczna perspektywa

Metoda fenomenologiczna polega na opisie i oglądzie tego, co bezpośrednio jest dane. Jest to metoda filozofowania, która odbiega od codziennych sposobów orientowania się w rzeczywistości. W nastawieniu naturalnym mamy na temat świata pewne założenia, domysły, teorie. Fenomenologia nawołuje do ich odrzucenia po to, by zobaczyć świat takim, jaki on jest. Człowiek nabywa możliwości zobaczenia różnicy pomiędzy tym, co rzeczywiście doświadcza w teraźniejszości, a tym co jest pozostałością przeszłych doświadczeń. Celem fenomenologicznego badania w terapii Gestalt jest poszerzanie świadomości. Uświadamianie polega na takim modelowaniu pola doświadczania, przy którym oczywistymi stają się charakterystyczne przejawy realności. Jest ono utworzeniem gestaltu, w którym odpowiednie części pola okazują się na swoim miejscu w stosunku do całości. W terapii Gestalt uświadomienie przedstawia sobą przede wszystkim jasne rozumienie tej struktury czy sytuacji, która właśnie podlega badaniu.

Perspektywa teorii pola

U podstaw teorii terapii Gestalt leży teoria pola Kurta Levina. Opisujemy zjawisko lub wydarzenie jako bezpośrednią część całościowego pola, w miejsce tłumaczenia go w kategoriach klasy, do której zjawisko przynależy bądź jako skutku wywołanego określoną przyczyną. Pole charakteryzuje się całościowością. Jego części znajdują się w bezpośrednich ze sobą relacjach, przy czym żadna z części nie pozostaje wyłączona ze współdziałania. Dzięki temu w polu zawsze się coś wydarza. Zgodnie z teorią pola nic nie wydarza się w sposób odizolowany. Wszystko, co ma skutek, musi wstąpić w relacje z czymś innym, wydarzającym się w czasie i przestrzeni.

Pole fenomenologiczne określa się obecnością obserwatora. Napełnia się ono sensem tylko wtedy, kiedy człowiek uświadamia sobie ramy relacji z obserwatorem. Obserwator jest niezbędną figurą ponieważ to co widzi człowiek w określonym stopniu jest funkcją tego, jak i kiedy on patrzy się na określone zjawisko.

W podejściach wykorzystujących teorię pola główną uwagę poświęca się obserwacji, opisowi i rozjaśnieniu dokładnej struktury tego, co jest przedmiotem badania. W terapii Gestalt niedostępne do prostej obserwacji dane badamy przy pomocy skupienia się na fenomenologii wewnętrznej, eksperymentowaniu, badaniu przekazów uczestników dialogu.

Perspektywa egzystencjalna

Egzystencjalizm jako nurt filozoficzny u swoich podstaw ma także metodę fenomenologiczną. Fenomenolodzy egzystencjalni poświęcają szczególną uwagę pytaniom ludzkiego istnienia, relacjom jednego indywiduum z innym, radości i cierpieniom jako bezpośrednio doświadczanym fenomenów bycia.

Wielu ludzi żyje i współdziała ze sobą w oparciu o konwencjonalne przekonania i wyobrażenia, które zaćmiewają lub przeszkadzają zobaczyć świat takim, jaki jest. Jest to szczególnie wyraźne przy przypomnieniu sobie o relacjach międzyludzkich i o zdolności człowieka do świadomego wyboru. Podstawą nieautentyczności życia człowieka jest okłamywanie się, które przeszkadza w sformułowaniu właściwego stosunku do siebie w świecie i doprowadzające do pojawienia się lęku lub winy. W takich warunkach terapia Gestalt pomaga człowiekowi znaleźć sposób na bycie autentycznym, świadomym i odpowiedzialnym w stosunku do samego siebie. Poszerzanie świadomości sprzyja zobaczeniu możliwości wyboru i świadomego organizowania własnego życia.

Dialog

Relacje pomiędzy terapeutą i klientem są najbardziej istotnym aspektem procesu terapeutycznego. Relacje wynikają z kontaktu wpływającego na formowanie tożsamości uczestników dialogu. Kontakt przedstawia sobą doświadczenie badania granicy istniejącej pomiędzy „ja” i „nie-ja” i wyraża się doświadczaniem współdziałania z „nie-ja” przy jednoczesnym zachowaniu tożsamości własnej.

Zgodnie z M. Buberem wszelkie prawdziwe życie jest spotkaniem. “Ja” jest zawsze zwrócone ku czemuś. Kryzys relacji jest kryzysem człowieka. Człowiek jest osobą – duchem i podmiotem. Wchodzi z rzeczywistością w relację monologową – “ja-ono”, a także dialogową – “ja-ty” (odnoszącą się do człowieka) oraz ”ja-Ty” (odnoszącą się do Boga). Kontakt w terapii Gestalt jest relacją „ja-ty”. Relacja taka zakłada: świadomą osobę, potencjalność człowieka, realizację dobra, uznanie partnera dialogu, świadomość obcowania z drugim człowiekiem.

Kontakt w terapii Gestalt oparty na dialogu wyróżnia się prawdziwą troską, ciepłem i odpowiedzialnością. Terapeuta Gestalt pracuje z klientem podtrzymując rozwój dialogu, rozwój relacji „ja-ty”, a jednocześnie pomagając klientowi rozwijać własną zdolność do podtrzymywania pożądanego kontaktu i unikania kontaktów niepożądanych.